In het vorige deel hebben we het voornamelijk over wolven gehad. Waarom heeft dit dan zo een belang voor honden? Men gaat er meestal vanuit dat honden gedomesticeerde honden zijn en al hun gedrag ontlenen aan hun voorouders, de wolf. In zijn boek “Dit is de hond” legt John Bradshaw uit dat honden afstammen van een vermenging van wolvensoorten uit Azië en Europa.

Men heeft groepen verwilderde honden bestudeerd en men is erachter gekomen dat hoewel er hier en daar gelijkenissen zijn met roedels wolven, zij op veel vlakken drastisch verschillen van de wolf

Maar hoewel zij afstammen van wolven, zijn honden ingrijpend veranderd door de lange domesticatieperiode sinds zij, zo een 10.000 generaties geleden, gescheiden zijn geraakt van de wolven waar zij van afstammen.In die periode is ook hun milieu drastisch veranderd. Aangezien geen enkele van de nog levende wolven kunnen dienen als model voor de hond, is men gaan kijken hoe de hond zich sociaal zou organiseren als hij de kans kreeg in het wild. Men heeft groepen verwilderde honden bestudeerd en men is erachter gekomen dat hoewel er hier en daar gelijkenissen zijn met roedels wolven, zij op veel vlakken drastisch verschillen van de wolf en meer aanleunen bij andere hondachtigen zoals de coyote. Men ziet ook een dominantie-hiërarchie in deze groepen maar deze voorspellen enkel wie eerst toegang heeft tot voeding. Niet wie het meest voortplantingssucces heeft. Er is ook geen enkel bewijs dat individuen constant azen op leiderschap van de groep waarin ze leven. Laten we eerlijk zijn, als wolven of wilde honden constant vechten voor leiderschap dan zouden zij door de verwondingen niet meer in staat zijn te jagen en dus te overleven. Indien u interesse heeft in de geschiedenis van de hond, en nog veel meer, raad ik u het boek “Dit is de hond” door John Bradshaw van harte aan! We kunnen in elk geval concluderen dat honden en wolven niet te vergelijken zijn.

Waarom is dit dan zo een ‘big deal’ meneer de HONDENgedragsdeskundige? Wel, het probleem is dat veel van de misinformatie en concepten uit de vroege studies naar wolvengedrag, de dag van vandaag nog zeer courant zijn in hondentraining. Men heeft de notie dat de hond te allen tijde het gezin wil domineren om aan de top te kunnen komen en dit met geweld zal proberen te doen. De enige manier om dit tegen te houden, is in elke situatie laten zien dat jij de baas bent. Dat jij de pack-leader bent. Heel wat boeken, films, tv-programma’s, etc. zijn gewijd aan dit idee. We hebben al honderden regels bedacht om onze honden duidelijk te maken dat wij de baas zijn:

  • Je moet eerst eten.
  • Je moet eerst door de deur gaan.
  • Je hond mag niet in de zetel.
  • Je hond mag niet op bed.
  • Jij mag niet op je knieën gaan zitten want dan zit je op dezelfde hoogte.
  • Als je hond aandacht zoekt, drijft hij zijn wil door en als je toegeeft is hij de baas.
  • Als hij zijn poot op jouw knie legt, is hij dominant.
  • Je moet altijd winnen bij spel.
  • Je hond moet altijd als eerste wegkijken wat kan leiden tot erg provocerende staar-wedstrijden.

De lijst lijkt eindeloos. De regels op zich brengen nog niet zoveel schade toe. In sommige gevallen kunnen ze zelfs zorgen voor voorspelbaarheid en bijgevolg een minder stressvol bestaan.

Het is pas als we onze honden beginnen te corrigeren voor deze zelfverzonnen regels, dat de echte schade wordt aangebracht. Honden ophangen aan hun leiband, dwingen in een alpha-rol, gaan wandelen met wurgkettingen met spikes naar binnen aka prongcollars, schokbanden, hand over de bek houden, rondsleuren aan het nekvel, slaan/schoppen,… Dit zijn allemaal dingen die voortvloeien uit de visie dat honden onder controle moeten worden gehouden voordat de wolf uitbreekt.

Zet jezelf eens in de positie van de hond. Stel je voor dat je terecht komt in een gezin dat ongesproken regels hanteert. Je gaat je gangetje en houdt enorm veel van hen. Maar op onverwachte momenten word je, compleet buiten proportie, gestraft voor ogenschijnlijk normale dingen. Zou dit niet potentieel kunnen leiden tot probleemgedrag of zelfs agressie? Meer zelfs, een recente MRI-studie suggereert dat honden hetzelfde emotionele niveau hebben als een kind. Het zorgt voor een zeer onstabiele omgeving, een onveilige omgeving. En jij als “leider” wordt ook gezien als een erg labiel wezen. Karen Overall schrijft in haar boek ‘Clinical behavioral medicine for small animals’ dat honden met een hoge rang tolerant zijn ten opzichte van honden laag in rang en dat dominante vertoningen zelden leiden tot een gevecht. We weten ondertussen dat dit voornamelijk zo is omdat de dieren “hoger in rang” de ouders zijn en de dieren “lager in rang” hun kinderen. Maar hoe hoog ben jij in rang als je bij het minste alles uit de kast haalt om je dominantie te bevestigen?

Vorig jaar was het thema van het kynocongres “spel”. Daarin werd aangehaald dat wat een hond doet binnen het spel, onwaarschijnlijk invloed heeft op zijn gedragingen daarbuiten. Het spel wordt duidelijk afgebakend door signalen vooraf en achteraf. Er blijkt niet zo iets te zijn als het “winnaars”-effect en de regels van het spel lijken hier duidelijker dan ooit. De rollen moeten afwisselen en spel moet vooral leuk zijn.

Wat is dominantie dan? Wel, volgens mij moet je “dominant” zien als een stempel voor een relatie tussen 2 of meer individuen. Het is de som van alle win-verlies-situaties waarin de 2 individuen zich hebben gevonden. De ene gaat vaker winnen als de andere en bijgevolg ontstaat er een stabiele relatie waarin er niet onnodig energie wordt verbruikt aan alweer een win-verlies-situatie. Dominantie is echter zeer contextueel. De theorie waar ik mij het meest in kan vinden en die ook deze contextualiteit verklaart is Resource Holding Potential (RHP). Een resource is alles wat kan beschouwt worden als een levensmiddel: eten, potentiële en werkelijke partners, territorium, speeltjes, veilige comfortabele rustplaats, aandacht, ,… De RHP is kort samengevat het vermogen van het dier (kracht, uithouding, bouw, ouderdom, voedingstoestand, ziekte,…) om een resource te kunnen bekomen en verdedigen. Het RHP wordt dan afgewogen tegen de waarde van de resource en de potentiële kost van het bekomen van de resource. U begrijpt dat de hond in kwestie hier niet even diep over gaat nadenken en een rationele beslissing neemt. Het is gebaseerd op hoe hij zich voelt, wat zijn toestand is en wat zijn vorige win-verlies-ervaring is met het individu voor zich en wat voor hem de waarde is van de resource. Dit gebeurt door leerervaring en is een proces dat automatisch plaatsvindt.

Stel, hond 1 genaamd Max is dominant over hond 2, Bill. Bill is op een dag uitgehongerd, terwijl Max nog wat eten is tegengekomen in de tuin. Er is een potentieel conflict rond voeding. Dan zal Bill alsnog dominant zijn over Max in die specifieke situatie omdat de motivatie van Bill en de waarde van de resource in dat geval voor Bill veel groter is dan voor Max. U merkt ook dat de uitkomst van een situatie afhankelijk is van veel variabelen en ookal “wint” Max vaker van Bill, de dominantie is erg contextueel afhankelijk van deze variabelen. Om deze reden is de hiërarchie ook geen driehoek waar je het alpha-paar hebt en daaronder een ranglagere, en daaronder weer een lagere etc.

Maar eerder een cirkel waar Max vaker dominantie vertoont over Bill en Bill vaker dominantie vertoont over Filou maar Filou vaker Max domineert.

Het is ook belangrijk om te noteren dat deze relaties worden gevormd op een zeer organische manier. Geen enkel van deze honden zijn zich bewust van het feit dat zij dominant zijn over een andere en houden zich zeker niet bezig met hoger in rang geraken om uiteindelijk het leiderschap te bekomen. De term is een manier voor ons mensen om een patroon te kunnen bestempelen met een naam. Een hond gaat uiteindelijk enkel een manier zoeken om te krijgen wat hij wil door zijn omgeving te manipuleren. Wij kunnen op onze beurt de omgeving manipuleren om de hond te laten doen wat wij willen. Maar dat is voor een andere keer.

Tot slot

Als u nog eens door een hondentrainer of gedragsdeskundige wordt verteld dat uw hond niet naar u luistert omdat u geen “pack-leader” oftewel “leider” bent. Of dat u uw hond in een alpha-rol oftewel onderwerpingsrol moet forceren om hem te laten zien wie dat de baas is. Dan zegt u dat een aantal dingen over die persoon:

  • Deze persoon heeft geen enkele aandacht geschonken aan de wetenschappelijke literatuur rond wolven- en hondengedrag de afgelopen 30 jaar
  • Deze persoon weet weinig over hoe honden leren
  • Deze persoon leest deze blog niet 🙂

Wat is jullie ervaring rond dit onderwerp? Laat het mij weten in de reacties hieronder.